Er wordt aangenomen dat een waar kunstwerk voor zich spreekt. Dit is meestal het geval, maar de Mona Lisa van Leonardo da Vinci tart al eeuwenlang het begrip van kunsthistorici, historici en het grote publiek.
Het kleine portret dat in het Louvre wordt tentoongesteld, wordt vaak omschreven als 'het beroemdste, meest bezochte, meest verlichte in literatuur en muziek, het meest gekopieerde kunstwerk ter wereld'. Maar alleen een diepere studie van deze mysterieus lachende vrouw op doek onthult wat er op het eerste gezicht verborgen is.
10. Wie is Mona Lisa?
De authentieke identiteit van de vrouw op de afbeelding is tot op de dag van vandaag onbekend. Veel denkers geloven dat het portret toebehoort aan de 24-jarige Italiaanse edelvrouw Maria de Gherardini (Lisa del Giocondo). Ze werd geboren in Florence in 1479.
Het schilderij is gemaakt in opdracht van haar man, Francesco del Giocondo, die zijde en stoffen verkocht. Het echtpaar leidde een voorspoedig leven. Ze kregen vijf kinderen.
Een andere hypothese is dat deze persoon toebehoort aan Caterina Sforza, Gravin Forlì, die tijdens de militaire veldslagen hevig heeft gevochten voor haar bezittingen. Er wordt ook aangenomen dat de jonge dame op het portret de minnares was van Giuliano Medici, medeheerser van Florence, of de markiezin van Mantua, Isabella d'Este. Er is een mening dat het schilderij de moeder van de kunstenaar of zichzelf voorstelt.
9. Mysterieuze glimlach
Een van de meest mysterieuze details in het werk is de onbegrijpelijke, verbijsterende glimlach van La Gioconda.
Vijf eeuwen lang wordt er gediscussieerd over de vraag of ze vrolijk of verdrietig is. Of lacht ze misschien helemaal niet? Professor Margaret Livingston stelt dat de "lage ruimtelijke frequenties" van het portret een glimlach creëren die bezoekers verbaast wanneer ze in de ogen van de Mona Lisa kijken.
In 2005 ontwikkelden Nederlandse wetenschappers emotieherkenningsprogramma's. Met hun hulp konden ze ontdekken dat het gezicht van het meisje 83% van geluk, 6% angst, 2% woede, minder dan 1% kalmte en een volledige afwezigheid van verrassing uitstraalt.
De meeste mensen merken dat haar glimlach verandert, afhankelijk van de hoek en kijkafstand. Van dichtbij krijg je de indruk van een meer ingehouden uitdrukking op het gezicht, en van een afstand lijkt het alsof Mona Lisa vrolijk lacht.
8. Geheime berichten
Dankzij de microscopische vergroting van de afbeelding met hoge resolutie merkte het Nationaal Comité voor Cultureel Erfgoed in Italië een reeks letters en cijfers op in veel delen van het doek.
Kunstcriticus Silvano Vincheti ontdekte de letters "LV" in het rechteroog van Mona Lisa, hoogstwaarschijnlijk de naam van de kunstenaar zelf. In het linkeroog zijn de onduidelijke contouren van de letters "CE" of "B" te zien. De brug op de achtergrond verborg het nummer "72" of de letter "L" met het nummer "2" op de boog.
Het blijft alleen maar raden waarom de grote kunstenaar deze moeilijk uit te leggen letters en cijfers op het doek heeft gezet, waardoor ze onzichtbaar zijn voor het blote oog.
7. Mysterieuze brug
De charmante verschijning van Mona Lisa overschaduwt vaak het fantastische uitzicht achter haar. Maar de brug met drie bogen doet je afvragen waar het wazige landschap op de achtergrond precies ligt.
De Italiaanse historicus Carla Glory heeft de veronderstelling gemaakt dat dit de Ponte Gobbo of Ponte Vecchio ("Oude Brug") is. Het is gelegen in een klein dorpje in Noord-Italië.
Haar hypothese is verweven met het nummer "72" dat is versleuteld op de stenen brug, die Vincheti ontdekte. Karla denkt dat het nummer een verwijzing is naar 1472. Het was toen dat er een verschrikkelijke overstroming plaatsvond toen de Trebbia-rivier buiten haar oevers trad en de brug vernietigde.
In haar boek "The Riddle of Leonardo" kwam Glory tot de conclusie dat da Vinci het getal "72" plaatste om de rampzalige gebeurtenis te herstellen en in de toekomst te identificeren.
6. Verontrustende blik
Het lijkt alsof de blik van Mona Lisa zich buiten de grenzen van het doek uitstrekt, maar tegelijkertijd direct op de kijker is gericht. En dit is ongeacht de locatie van de waarnemer. In een driedimensionale wereld bewegen schaduwen en licht op oppervlakken in overeenstemming met het gezichtspunt. Maar deze regel is niet van toepassing op tweedimensionale vlakken.
Wetenschappers van de Universiteit van Ohio konden dit optische fenomeen wetenschappelijk verklaren, waarbij het beeld bij verschillende kijkhoeken niet verandert. Leonardo da Vinci was zo bedreven in de techniek van het verspreiden van clair-obscur dat hij in zijn werk zo'n diep, realistisch gevoel van het spel van licht en schaduw kon creëren.
Het is dankzij dit fenomeen dat Gioconda's blik zo verontrustend is.
5. De verborgen afbeelding
In 2006 ontdekten Canadese wetenschappers die infrarood- en laserbeelden gebruikten de originele schetsen op het canvas. Zo stonden de wijs- en middelvinger van de linkerhand in een andere stand. Andere talrijke vondsten volgden. Aanvankelijk werd kant op de jurk getekend en het meisje had een deken op haar knieën en buik.
In 2015 paste de Franse ingenieur Pascal Cott een vergelijkbare technologie toe. Hij projecteerde lichtbundels van verschillende golflengten op een doek en mat de hoeveelheid teruggekaatst licht. Onderzoek heeft een verborgen portret blootgelegd achter wat we zien.
Kott noemt dit proces de "laaghyperbolisatiemethode". Hij beweert dat het met zijn hulp mogelijk is om te analyseren wat er in de lagen van een schilderij gebeurt en deze lagen af te pellen als de schil van een ui. De wetenschapper vond vier afbeeldingen onder de bovenste verflaag. Bijvoorbeeld een portret van een jonger meisje met sierlijke trekken en geen glimlach.
Veel verschillende gissingen omringen de persoonlijkheid van het model, maar misschien zal haar ware gezicht voor altijd een mysterie blijven.
4. Vermoedelijke zwangerschap
Kunstcritici die menen dat het schilderij Lisa del Giocondo voorstelt, denken ook dat ze zwanger was toen de kunstenaar haar schilderde. De armen van het meisje zijn gekruist op een ronde buik. Bovendien is er historisch bewijs dat del Giocondo op dat moment een tweede kind droeg, dat vereeuwigd werd.
Infraroodscanning maakte het mogelijk om een speciale linnen sluier op de schouders te zien, die in die tijd alleen door zwangere vrouwen als bovenkleding werd gedragen.
Het kan natuurlijk ook gewoon een sjaal zijn of een stuk stof. De buik is echter bedekt met handen en de zwangerschap op dat moment del Giocondo wordt bevestigd. Bovendien suggereert een soortgelijke sluier op de zwangere Smeralda Brandini in het schilderij van Sandro Botticelli nog steeds dat Mona Lisa in een positie verkeerde.
3. Verbazingwekkende schoonheid
Het portret is al jaren de personificatie van eeuwige schoonheid. Maar de intrigerende charme van La Gioconda is niet beperkt tot alleen een blik en een glimlach. Haar buitengewone en onuitsprekelijke aantrekkingskracht gaat verder dan deze twee kenmerken. Ze wordt gevoeld in het hele uiterlijk van het meisje.
De gulden snede komt voort uit de verhouding tussen lengte en breedte van rechthoeken en wordt erkend als de meest esthetisch aangename verhouding voor waarneming. Het is aanwezig in natuurlijke en door de mens gemaakte structuren. Voorbeelden zijn de spiraalvormige kern van zonnebloemen en de zuilen van het Parthenon. De kunstenaar noemde de gulden snede zelf "goddelijke proportie".
Het blijkt dat de kin, neus en kruin van de Mona Lisa duidelijk in balans zijn volgens de gulden snede. Waarschijnlijk is het de overheersing van dit fenomeen dat het mysterieuze gevoel verklaart dat ontstaat onder waarnemers.
Niemand wist dat wiskunde licht kon werpen op de mechanismen van schoonheidsperceptie.
2. Ontvoering
In 1911 werd het portret ontvoerd door de Italiaan Vincenzo Perugia, die in dienst was van het Louvre.Hij geloofde dat Napoleon Bonaparte het schilderij uit Florence had gestolen en haar terug wilde zien naar haar vaderland.
Twee jaar lang was de locatie van het schilderij in nevelen gehuld. Op dat moment deden de media over de hele wereld aannames over de redenen voor haar afwezigheid en mogelijke locatie. In 1913 nam Perugia contact op met de Italiaanse kunsthandelaar Alfredo Geri en vroeg de Italiaanse regering om een onderscheiding voor de teruggave van de Mona Lisa aan Florence.
Maar zelfs na de terugkeer van de foto verschenen er verschillende veronderstellingen over het incident. Voor de teruggave van het schilderij aan Italië eiste de dief inderdaad een zeer bescheiden bedrag. Het publiek vroeg zich daarom af of de diefstal niet gewoon een slimme truc was om de aandacht op de galerie te vestigen.
Later bleek dat Perugia slechts een artiest was, en de klant was de Argentijnse verzamelaar Eduardo de Valfierno. Hij bestelde zes exemplaren van de Mona Lisa kort voor de ontvoering en verkocht ze vervolgens voor grote bedragen, waarbij hij zich voordeed als het originele werk.
1. Ziekte
De dokter uit Boston is er zeker van dat hij het raadsel van de dubbelzinnige glimlach van de Gioconda heeft opgelost. Dr. Mandip R. Mehra heeft bij Mona Lisa een endocriene aandoening vastgesteld. Tijdens het bekijken van het schilderij merkte hij ongebruikelijke details in haar uiterlijk op. Bijvoorbeeld een gelige huidskleur, dunner wordend haar en een ietwat scheve glimlach.
Mehra is de hoofdarts van de cardiovasculaire afdeling van het Brigham and Women's Hospital. Daarom is het niet gemakkelijk voor hem om gewoon van kunst te genieten, omdat hij diagnoses bij mensen ziet, ongeacht zijn verlangen.
Mehra merkte de aanwezigheid op van een lichte organische formatie in de binnenhoek van het linkeroog, een dunne haarlijn en geen wenkbrauwen. Een uitstulping in de nek duidt op een vergrote schildklier. Daarom suggereerde hij dat haar vreemde glimlach te wijten zou kunnen zijn aan spierzwakte.
De arts concludeerde dat Mona Lisa aan hypothyreoïdie leed. Hoogstwaarschijnlijk is dit te wijten aan de voedingsgewoonten van vrouwen in het begin van de 16e eeuw. In deze periode was jodium vaak afwezig in de voeding, een belangrijk element dat bijdraagt aan het behoud van de gezondheid van de schildklier. Bijgevolg is het mysterie van de onbegrijpelijke glimlach van Mona Lisa misschien onthuld.
